VİSKİ TERİMLER SÖZLÜĞÜ

VİSKİ TERİMLER SÖZLÜĞÜ

-A-

ABV (Alcohol by Volume): Viskideki hacimce alkol oranını yüzde olarak belirten değer.

Aftershots: Damıtma sonrası viski yapımında kullanılamayacak olan kalitesiz alkol içeren sıvı.

Alazlama (Charring): Viskinin olgunlaştırıldığı fıçıların içini yakma işlemine verilen isim.

Alkol Kasası: Pirinç bir konstrüksiyon ve camlardan oluşmuş bir kutu. Spirit imbiğinden gelen sıvının kalitesini gözlemlemek için kullanılır. Baş damıtımcının sıvıyla temas etmesi yasak olduğundan dolayı asma kilitle kilitlidir ve anahtarı devlet memurunda bulunur.

Amerikan Meşe: Beyaz meşe de olarak bilinen, yüksek vanilin ve lakton içeren meşe türüdür.

Amilaz: Nişastayı parçalayarak maltoza dönmesini sağlayan enzim.

Aqua Vitae: Yaşam suyu

Arpa: Özellikte tek malt viski yapımında kullanılan tahıl türü.

-B-

Backset: Damıtma işlemi sonrası imbik içerisinde kalan sıvı.

Bağımsız Şişeleyici: Damıtımevlerinden viskiyi fıçı olarak satın alıp kendi bünyesinde şişeleyen firmalar.

Baş: Viski yapımında kullanılamayan damıtma işleminde ilk olarak sıvılaşan kısım.

Baş Damıtımcı: Viskinin üretim aşamalarını kontrol etmekle yükümlü damıtımevindeki görevli. Viskinin kalitesinden sorumlu ana karakter.

Baş Harmancı: Harman viski türlerinin üretilmesi aşamasında hangi viskiden hangi miktarlarda karıştırılması gerektiğini belirleyen, damıtımevindeki en önemli çalışanlardan biri.

Bere Arpa: Özellikle Orkney adasında bulunan bir arpa türü. Adalarda bulunan en eski arpa türü olduğu düşünülür ve 9. Yüzyılda Vikingler tarafından adaya getirildiğine inanılır.

Bitiş: Viski yutulduktan sonra damakta bıraktığı tat. Aynı zamanda uzunluk ölçüsü olarak kullanılır. Viskiden bir yudum alıp kadehi bıraktıktan ne kadar süre sonra viskiden yeni bir yudum alma isteği arasındaki süre olarak tanımlanabilir.

Bond: Senet, söz anlamına gelen kelime.

Bottled in Bond: Bir viskinin Amerika’da 1897’de yürürlüğe giren Bottled-in-Bond Yasası çerçevesinde üretildiğini gösteren ibaredir. Bu yasaya göre viski bir damıtım sezonu içerisinde, bir damıtımevi tarafından üretilmeli, 4 yıl boyunca devlet kontrolündeki depolarda olgunlaştırılmalı ve 100 proof(50% ABV) alkol oranıyla şişelenmelidir.

Buharlaşma: Isıtılan sıvının gaz haline geçerek fiziksel hal değiştirmesi.

Burbon: Amerikan viskisi. %51-%80 arasında mısır içeren, %80 ABV oranından düşük alkol oranıyla damıtılan, içi yakılmış yeni Amerikan meşesi fıçılarda olgunlaştırılan ve en fazla %62,5 alkol oranıyla şişelenen viski türü.

Burr Meşe: Özellikle Kuzey Amerika ve Kanada’nın bazı bölgelerinde bulunan meşe türü.

Burun: Viskinin koku aromalarını tanımlamak için kullanılan terim.

Butt Fıçı: 105 galon (477,3 litre) hacmindeki fıçı türü. Özellikle Avrupa’da şeri olgunlaştırmak için kullanılır.

-C-

Campbeltown: İskoçya’daki en küçük viski üretim bölgesi.

Chalice: Özellikle Islay adasındaki Bruichladdich Damıtımevi tarafından kullanılan bir arpa türü.

Coffey İmbik: 1831 yılında Aeneas Coffey tarafından sürekli imbiğin geliştirilmiş hali olarak patentlenen imbik türü.

Cooper: Viskilerin olgunlaştırıldığı meşe fıçılarını yapan usta.

Copita: Alkol tadımında kullanılan, gövdesi bombeli, ağzı daralarak gelen kadeh.

Cytase: Tahıllarda bulunan bir enzim. Hücre duvarını yıkarak tahıldaki nişastanın açığa çıkmasını sağlar.

-Ç-

Çavdar: Çoğunlukla Amerika’da tercih edilen bir tahıl türü. Hatta içki yasağı döneminden önce Amerika’daki viskilerin çoğunluğu çavdar viskisiydi.

Çavdar Viskisi: En az %51 oranında çavdardan yapılan viski türü.

Çift Damıtım: Viski yapmak için fermente sıvının iki kere damıtılması işlemine verilen isim.

Çikolata Maltı: Fırında yoğun bir şekilde kurutulmuş olan maltlanmış arpa.

-D-

Damak: Viskinin tadı.

Damıtma: Sıvı-sıvı karışımları ısı uygulayıp buharlaşmalarını sağlayarak birbirinden ayırmak için kullanılan yöntemin adı.

Damıtımevi: Viski üretimi yapılan tesisin adı.

Denge: Viskinin tat profilindeki aromaların birbiriyle olan uyumu.

Depo: Olgunlaşma sürecindeki viskilerin bulunduğu meşe fıçılarının bekletildiği yer.

Draff: Viski yapımında işe yaramayacak olan tahıllara verilen isim, genel olarak hayvan yemi olarak kullanılır.

Dram: Kadehe dökülen viskinin miktarını belirten terim. Eski Yünancada “drahmi”, Türkçede “dirhem” kelimesi ile aynı kökenden gelmektedir. Günümüzde bir tek viski için kullanılmaktadır.

Drum Maltlama: Arpa maltlama işleminin modern yöntemi. Büyük bir tambur içine konan arpanın maltlama işlemi bitene kadar tambur döner.

-E-

Evlendirme: Farklı fıçılarda olgunlaştırılan viskilerin aynı tanka veya fıçıya konarak tatlarının birbirine karışması işlemine verilen ad.

Excise Duty: Damıtılarak üretilen alkollü içeceklerden alınan vergi.

Exciseman: HMCE(His/Her Majesty’s Custom and Excise) bünyesinde çalışan, vergilerin toplanmasını kontrol eden memur.

-F-

Fenol: Turba isi ve ilaçsı kokuların kimyasal karşılığı olan moleküllerin ismi.

Fermantasyon: Şekerli suya maya eklenmesi ile şekerin etil alkol ve karbondioksit gazına dönüşme işlemine verilen isim.

Fıçı: Viskilerin olgunlaştığı, meşe ağacından yapılan ve yapımında hiçbir tutkal, çivi veya zımba kullanılmayan varillere verilen isim.

Fıçı Sertliği: Olgunlaştığı fıçıdaki haliyle, su eklenip seyreltilmeden şişelenip yüksek alkol oranına sahip olan viskilere verilen isim.

Fıçı Ustası: Viskilerin olgunlaştığı fıçıları yapan ustalar.

Fırın: Çimlenen arpanın kurutulmasının gerçekleştirildiği yer.

Fırınlama: Arpanın maltlanma işleminde çimlenme sonrasında arpanın kurutulması işlemine verilen isim.

-G-

Glen: Vadi

Glencairn: Kısa ayaklı, gövdesi bombeli, ağzı daralan, özellikle tadım yapmaya uygun bir kadeh türü.

Grist: Maltlanma işlemi biten arpanın öğütüldüğünde aldığı kaba un hali.

-H-

Harman Viski: İçerisinde arpa, buğday, çavdar, mısır gibi tahıllardan yapılmış viskilerin bulunduğu karışım viski türü.

Harman Malt Viski: İçerisinde sadece farklı tek malt viskilerin bulunduğu harman viski türü.

Harmanlama: Harman viski yaratırken farklı tahıl türlerinden yapılmış viskileri karıştırma işlemi.

Highland: İskoçya’nın en büyük yüzölçümüne sahip viski üretim bölgesi.

Hogshead: Yaklaşık 240 litre hacme sahip olan fıçı türü.

-I-

Islands: SWA (Scotch Whisky Association) tarafından belirlenen bölgelere göre bir viski üretim bölgesi olmayıp Highlands bölgesinin içinde kabul edilen ama sahip olduğu karakteristik tat profilleri sebebiyle ayrı bir bölge olarak düşünülen İskoçya’daki adalar.

Islay: Teknik olarak burası da bir ada fakat sahip olduğu turbalı viskiler seçkisiyle diğer adalardan ayrıldığı için farklı bir viski üretim bölgesi olarak kabul edilen yer.

-İ-

İlk İmbik: Fermantasyon sonrası oluşan düşük alkollü (%8-10) sıvının ilk defa damıtılarak %20-25 alkol oranlı bir sıvıya dönüştüğü alet.

İmbik: Damıtma işleminin yapıldığı yuvarlak gövdeye ve uzun bir boyna sahip bakırdan yapılmış alet.

İskoç: İskoçya’da üretilen viskilere verilen genel isim.

-K-

Kalp: Baş ve kuyruk kısmı atıldıktan sonra ortada bulunan, viski yapımında kullanılacak olan kaliteli alkol içeren kısım. Bizdeki “göbek” kavramıyla aynı.

Kapasite: Damıtımevinin bir yılda ürettiği saf alkolün litre cinsinden değeridir.

Karamel: Viskinin rengini ayarlamak (koyulaştırmak) için kullanılan, viskinin tat ve koku profiline etkisi olmayan bir renklendirici(E150a).

Kolon İmbik: Büyük bir silindir şeklinde olan ve sürekli damıtma işlemi yapmaya olanak sağlayarak çıkan ürünün %96’ya varan oranlarda alkol içermesine olanak sağlayan cihaz.

Kömür Filtrasyon: Tennessee viskilerinde uygulanan bir işlem. Bu işlemde viski damla damla kömür üzerinden geçirilerek daha yumuşak bir tat alması sağlanır.

Kuğu Boynu: İmbiğin boyun kısmının incelip kıvrıldığı yer.

Kuyruk: Kalp kısmı bittikten sonra viski yapımında kullanılamayacak olan en son gelen alkollü kısım.

-L-

Lale Kadeh: Yuvarlak gövdesi olan fakat ağzı kenarlarına doğru genişleyerek gelen ve şekil olarak laleye benzeyen tadım kadehi.

Low Wine: İlk imbikte damıtma işlemi sonucu çıkan ürün.

Lowland: İskoçya’nın güneyinde bulunan viski üretim bölgesi.

-M-

Malt: Kısmi çimlendirmeye maruz kalmış arpanın fırınlanmadan önceki hali.

Maltlama: Arpanın içindeki nişastanın parçalanarak basit şekere dönmesi için yapılan bir dizi işlem.

Mantar Meşesi: Özellikle Avrupa’nın güneybatısı ve Afrika’nın kuzeybatısında bulunan, içerdiği yüksek orandaki suberin maddesi sayesinde sıvı geçirgenliği olmayan ve şişe mantarı yapımında kullanılan meşe türü. Bu ağaçtan her 9-12 yıl süre ile mantar yapımı için meşe toplanabilir ve bu işlem ağaca zarar vermez.

Maya: Şekeri alkole çeviren canlı mikroorganizmaların ismi.

Mayşe: Un haline getirilen tahıllara sıcak su eklenmiş hali.

Mayşeleme: Un haline getirilmiş tahıllara içlerindeki şekerin alınabilmesi için sıcak su ekleme işlemine verilen isim.

Mayşe Reçetesi: Amerikan viskilerinin yapımında kullanılan tahılların isimleri ve oranlarını belirten liste.

Mayşe Tankı: Mayşeleme işleminin gerçekleştiği tank.

Meleklerin Payı: Viskilerin meşe fıçılarda olgunlaşması esnasında buharlaşarak azalan miktar.

Meşe: Bir ağaç türü. Viski sektöründe fıçı yapımında kullanılır. Sıvı geçirgenliği olmaması ve hava geçirgenliği olması, meşe ağacını fıçı yapımı için ideal bir ağaç yapmaktadır.

Mısır: Özellikle Amerika’da viski yapımında sıklıkla kullanılan, yüksek oranda şeker içeren tahıl türü.

Mikro Damıtımevi: Küçük miktarlarda viski üretimi yapan, kaliteyi miktardan önde tutan yeni nesil damıtımevlerine verilen isim.

Mizunara: Japonya’da yetişen bir meşe ağacı türü.

Monkey Shoulder (Lump): Özellikle damıtımevlerinde arpanın çimlendirilmesi esnasında arpaları kürekle alt üst etmekle yükümlü çalışanlarda görülen bir omuz rahatsızlığı.

-N-

NAS: Non Age Statement ( yaş ibaresi olmayan fakat minumum 3 yıl )

New Make: Fıçılarda olgunlaşmak üzere imbikten çıkan son damıtma ürünü.

-O-

Oksidasyon: Viskinin oksijen(daha doğrusu hava içindeki oksijen) ile tepkimeye girmesi.

Olgunlaştırma: Viskilerin meşe fıçılarda bekletilerek yaşlandırma süreci.

Olorosso: İspanyolca “scented”, yani kokulu anlamına gelen yüksek alkollü tatlı şarap (şeri) türü.

-Ö-

Öğütmek: Çimlendirilip kurutulmuş arpanın kaba un(grist) haline getirilmesi.

-P-

Pagoda: Damıtımevlerinin maltlama odalarının çatısında havalandırma sağlayan, kare piramit şeklindeki baca.

Pedro Ximenez (PX): Beyaz bir İspanyol şarap üzümü çeşidi.

Pipe: Hacim olarak butt fıçısına yakın olan fıçı türü(105 galon, 477,3 litre). İçinde olgunlaştırılan alkole göre hacimleri değişiklilk gösterebilir. Mesela port pipe(Porto şarabının yıllandırıldığı fıçı) 115 galon civarındayken, madeira pipe(Portekiz’e bağlı Madeira adalarında yapılan bir şarap türü) 95 galon civarındadır.

PPM ( Phenols Per Million): Viskinin içerdiği fenol miktarını belirten terim.

Proof: Sıklıkla Amerika’da kullanılan, viskinin içerdiği alkol oranını belirten terim. ABV alkol ölçü biriminin 2 katı olarak ifade edilir.

-Q-

Quaich: İskoçya’da “Dostluk Kupası” anlamına gelen, özellikle eski zamanlarda viski içmek için kullanılan bir tür kupa.

-R-

Reflux: İmbikte buharlaşırken yoğunlaştırıcı bölgeye ulaşmadan sıvılaşıp imbiğe geri dönen kısım.

Riedel: Gövdesi düz yükselen ve ağız tarafında genişleyen kısa ayaklı viski kadehi.

Run: İmbikten buharlaşıp yoğunlaştırıcı bölgede sıvılaşan kısım.

-S-

Saladin Kutusu: Arpa maltlama işleminin çimlenme aşamasını yüksek miktarlarda gerçekleştirebilen makine.

Sert Su: Yüksek mineral içerek su tipi. İçerisinde özellikle kalsiyum ve magnezyum katyonları bulunur.

Slainte: (Okunuşu: sılança) Gal dilinde sağlık anlamına gelen kelime. Kadeh tokuştururken bizdeki “sağlığınıza” demenin viski versiyonu diyebiliriz.

Slainte Mtath: (Okunuşu: sılança va) İyi sağlık, çok sağlık anlamına gelir. Slainte kelimesinin önüne pekiştirme sıfatı gelmiş hali gibi düşünülebilir.

Small Batch: Amerikan viski üretiminde ortaya çıkmış bir terim. Viskinin düşük miktarlarda üretildiğini ifade ediyor ama resmi bir terim olmadığı için herhangi bir regülasyonu yok.

Snifter: Balon, brendi kasesi veya konyak bardağı olarak da bilinen, kısa ayaklı, geniş yuvarlak gövdeli, ağzı daralarak gelen kadeh türü.

Soğuk Filtrasyon: Olgunlaşması biten viskiyi önce -10 ile 4oC arasına kadar soğutup filtre etme işlemi. Bu işlemle viskideki yağ asitleri, proteinler, aldehitler, ketonlar ve esterler gibi bazı kimyasal moleküller de ayıklanmış olur.

Solera: Özel bir olgunlaştırma sisteminin ismi. Bu sistemde viskiler büyük bir tanka koyuluyor ve oradan şişeleme yapılıyor. Sistemin özelliği, büyük tankın içindeki viskinin hiçbir zaman bitmemesi, şişeleme yapıldıkça aynı viskinin farklı fıçısından tanka ekleme yapılıyor. Bu sayede şişelenen tüm viskiler aslında damıtımevindeki olgunlaşan viskilerin bir karışımı olmuş oluyor.

Sonlandırma: Olgunlaşan viskinin farklı tat ve koku profilleri kazanması amacıyla, değişik meşe fıçılarında belli bir süre olgunlaştırma işlemine verilen terim.

Speyside: İskoçya’da Highland bölgesi içinde bulunmasına rağmen en fazla damıtımevinin orada bulunmasından dolayı ayrı bir bölge özelliği kazanmış olan viski üretim bölgesi.

Spirit: Damıtılarak üretilen yüksek alkollü içkilere verilen isim.

Spirit Still: Viski fıçılara girmeden önceki son damıtma işleminin yapıldığı imbik.

Steep: Demlemek. Viski üretiminde arpaların su içine konularak 2-3 gün bekletilmesine verilen isim.

Straight Bourbon: Burbona ek olarak en az 2 yıl içi yakılmış yeni fıçılarda olgunlaştırılmak zorunda olan ve eğer 4 yıldan az yıllandırıldıysa üzerinde yaş ibaresi yazılması zorunlu olan viski türü.

Sürekli Damıtım: Genellikle tahıl viskilerinin üretiminde kullanılan, tek seferde yüksek saflıkla alkol elde edilmesine olanak veren damıtma yöntemi. Bilimsel ismi ayrımsal damıtma olarak geçmektedir.

-Ş-

Şeri: İspanya Endülüs yakınlarında yetiştirilen beyaz üzümlerden yapılmış alkol oranı yükseltilmiş bir şarap türü.

Şeytanın Payı: Viski meşe fıçılarında olgunlaşıyorken fıçı tarafından emilen viski miktarına verilen isim.

-T-

Tahıl Viskisi: Arpa dışındaki tahıllar kullanılarak yapılan viski türü.

Tek Fıçı: Sadece bir fıçıdan alınarak şişelenen viski türü.

Tek İmbik Viski: İçinde hem maltlanmış hem de maltlanmamış arpa bulunan ve tek bir imbikte damıtılmış olan İrlanda viskisi türü.

Tek Malt Viski: Sadece maltlanmış arpa kullanılarak, tek damıtımevi tarafından üretilen ve klasik bakır imbiklerde damıtılan viski türü.

Tennessee Viskisi: Tennessee sınırları içerisinde üretilen burbon türü. Standart burbonlardan farklı olarak kömür filtrasyondan geçirildikten sonra meşe fıçılarına konulurlar.

Terroir: Viskinin üretildiği bölge, iklim, toprak türü ve topoğrafyasını belirten genel isim.

Tumbler: Düz bir şekilde yukarı doğru çıkan, silindir veya kare şeklinde olabilen, eski Türk filmlerinde viski içerken kullanıldığını sıkça görebileceğimiz viski kadehi türü.

Turba (Torf): Bitki, yosun gibi organik maddelerin çürüyerek fosil yakıt olması sonucu oluşan kömür türü. İçerdiği karbon oranının düşük olması sebebiyle yakıldığında yüksek miktarda karbon monoksit (duman, is) çıkarırlar. İskoçya’da özellikle Islay bölgesinde bolca bulunurlar ve bu sebeple Islay bölgesinde üretilen viskiler isli olmalarıyla ünlüdür.

Turbasız Kurutma: Üretilecek olan viskinin isli olmasının istenmediği durumlarda sadece sıcak hava kullanılarak

Tükürme Kovası: Viski veya şarap tadımlarında içkiyi yutmamak için kullanılan kova.

yapılan kurutma işlemi.

-U-

Uisce Beatha: İrlanda dilinde “Yaşam Suyu” anlamına gelen kelimeler.

Uisge Beatha: İskoç dilinde “Yaşam Suyu” anlamına gelen kelimeler.

-Ü-

Üçlü Damıtım: Genel olarak İrlanda’da ve İskoçya’nın Lowland bölgesindeki bazı damıtımevlerinde kullanılan yöntem, fermantasyon sonrası oluşan düşük alkollü sıvıyı 3 kez damıtmak anlamına gelir.

-V-

Valinch: Fıçıdan viski almaya yarayan büyük pipete verilen isim.

Vatlama: Günümüzde pek sık kullanılmayan bir terim. Özellikle, harman malt viski yapımında tek malt viskilerin birbirine karıştırılması için kullanılırdı.

Virgin Meşe: Daha önce hiçbir alkollü içeceğin olgunlaştırılması sürecinde kullanılmamış olan meşe türü.

Viski: Genel olarak arpadan veya buğday, mısır, çavdar gibi diğer tahılların içindeki şeker ile, önce fermantasyon ardından da damıtma yöntemleri kullanılarak üretilen alkollü içeceğe viski denir.

Viski Taşı: Viskiyi soğutmak için son yıllarda popülerliği artmış olan, genelde gıdayla temasa uygun granitten yapılmış taşlar. Viskisini soğuk seven ama buz ile sulanmasını istemeyen viski tutkunlarının sıklıkla kullandığı yöntem.

-W-

Wash: Şekerli suya(wort) maya eklenip fermantasyon sonrası oluşmuş olan biramsı, düşük alkollü(%8-10) sıvının ismi.

Washback: Fermantasyonun gerçekleştiği tankın ismi.

White Dog: New Make Spirit için kullanılan bir Amerikan terimi.

Wort: Arpadaki şekerin özütleme yöntemiyle alınması sonucu oluşan şekerli suyun ismi. Bu şekerli su daha sonra maya eklenerek fermantasyon aşamasında kullanılır.

-Y-

Yaş İbaresi: Viski şişesinin üzerinde yazan ve şişenin içinde bulunan viskinin yaşını belirten ifade. Viski birden fazla viskinin karışımından yapılmış ise o viskilerden en genç olanın yaşı şişenin üzerine yazılmalıdır.

YBV (Yaş Belirtilmeyen Viskiler): Kaç yıl meşe fıçılarında olgunlaştırıldığı şişe üzerinde belirtilmeyen viskilerdir. Tabi ki İskoçya ve İrlanda regülasyonlarına göre damıtılan alkolün viski olarak adlandırılabilmesi için en az 3 yıl meşe fıçılarında olgunlaşması gereklidir.

Yeniden Doldurma: Fıçı özelliği olarak kullanılan bir terimdir. Daha önce viski olgunlaştırmak için kullanılan bir fıçı ise “refill cask” veya yeniden doldurma fıçı ismini alır.

Yerde Maltlama: Arpanın maltlanması için ıslatılan arpaların çimlenmesi sürecinde damıtımevinde bir oda içinde yere serilmesi işleminin ismi. Geleneksel bir yöntem olması ve insan emeğine çok fazla dayandığı için günümüzde bu yöntemi kullanan çok fazla damıtımevi kalmamıştır.

Yoğunlaşma: Gaz halindeki bir maddenin soğuk bir yüzeyle karşılaşınca sıvı haline geçmesine denir.

Yoğunlaştırıcı: İmbiklerde kuğu boynundan sonraki kısımda bulunan ve bulunduğu bölgenin soğuk kalmasını sağlayan aparata verilen isimdir. Bu sayede o bölgeye gelen alkol buharı yoğunlaşarak sıvılaşmış olur.

Yumuşak Su: İçerisinde az miktarda mineral(özellikle kalsiyum ve magnezyum) bulunan su çeşidi.